De komende jaren zal de oncologische zorg te maken krijgen met een aantal belangrijke uitdagingen: de aanhoudende stijging van de incidentie en prevalentie van kanker en de toename van het personeelstekort en de werkdruk in de zorg. Om de toekomstbestendigheid van de oncologische zorg te verbeteren, dienden klinisch fysicus dr. ir. Steven Petit, internist-oncoloog dr. ir. Mark Mulder (beiden Erasmus MC, Rotterdam) en universitair hoofddocent dr. ir. Theresia van Essen (TU Delft) bij KWF Kankerbestrijding een projectaanvraag in die recentelijk werd gehonoreerd. In dit interview bespreekt Petit de ins en outs van het project en hoe de onderzoekers met behulp van operations research zorgprocessen efficiënter willen maken. “Het is een mooi multidisciplinair project met een duidelijk maatschappelijk belang.”
Als klinisch fysicus bij de afdeling Radiotherapie van het Erasmus MC in Rotterdam en Dordrecht houdt Steven Petit zich vooral bezig met patiëntenzorg en onderzoek. Hierbij richtte zijn onderzoek zich tot nu toe vooral op het verbeteren van de radiotherapie, bijvoorbeeld door het personaliseren van de behandelingen. Sinds enige tijd is zijn onderzoek echter ook gefocust op het efficiënter en toekomstbestendig maken van de radiotherapie en de oncologische zorg in bredere zin.
“Bij patiënten die behandeld worden met radiotherapie duurt de periode tussen het eerste gesprek met de radiotherapeut-oncoloog en de bestraling meestal één tot twee weken. Voor een groep patiënten met pijnklachten hebben we echter een zogenoemde one-stop shop opgezet, waarbij de patiënt ’s ochtends binnenkomt en aan het einde van de dag het ziekenhuis bestraald verlaat. Dagelijks worden er per one-stop shop-poli vier patiënten behandeld. Per patiënt dienen dertien stappen doorlopen te worden, waaronder de intake met de radiotherapeut-oncoloog, het maken van een CT-scan en het opstellen van het bestralingsplan. Enige tijd geleden hadden we een project met econometristen van de Universiteit Tilburg waarin we onderzochten hoe we die vier keer dertien stappen zo efficiënt mogelijk kunnen laten verlopen, zodat de patiënt zo kort mogelijk in het ziekenhuis hoeft te verblijven. We hebben toen de ‘dode tijd’, het deel van de wachttijd waarin geen handelingen worden verricht, in simulaties met 70% kunnen verminderen door de beste volgorde te kiezen van de in totaal 52 stappen. Hiervoor maakten we gebruik van operations research, de toepassing van wiskundige technieken om processen te optimaliseren”, vertelt Petit.1
Uitdagingen voor de zorg
Een andere aanleiding voor Petits aandacht voor de toekomstbestendigheid van de oncologische zorg was zijn aanstelling als een van de projectleiders voor het opstellen van de strategische koers van het Erasmus MC. “Hierdoor was ik veel bezig met de zorg in zijn algemeenheid en vooral ook met de aanzienlijke uitdagingen die op ons afkomen. Zo zal volgens cijfers van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) de incidentie van kanker tussen 2022 en 2032 met maar liefst 20% stijgen.2 Tegelijkertijd zal in de gezondheidszorg het personeelstekort waarschijnlijk verder toenemen en is het aantal zorgprofessionals met burn-outgerelateerde klachten nu al aanzienlijk. Door deze inzichten besloot ik om mijn onderzoek meer te richten op het opvangen van de stijgende zorgbehoefte. Zo kwam ik in contact met zorgprofessionals die hier ook mee bezig waren, zoals internist-oncoloog dr. ir. Mark Mulder die een soort one-stop shop aan het ontwikkelen is voor de toediening van chemotherapie. Daarnaast kwam ik door de samenwerking tussen het Erasmus MC en de Technische Universiteit Delft in contact met onderzoeker dr. ir. Theresia van Essen, die expert is op het gebied van operations research in de zorg. We besloten toen om met zijn drieën de handen ineen te slaan en een gezamenlijke projectaanvraag in te dienen bij KWF Kankerbestrijding.”
SUSTAIN-project
Bovengenoemde projectaanvraag betrof het SUSTAIN-project, dat recentelijk door KWF Kankerbestrijding werd gehonoreerd.3 Petit: “Doel van dit project is om de logistiek rond radio- en chemotherapie te verbeteren door de ontwikkeling en implementatie van operations research-algoritmes. Hierbij zijn de twee primaire onderzoeksvragen of die implementatie daadwerkelijk leidt tot een statistisch significant snellere start van de radiotherapie en tot een significante afname in het aantal ziekenhuisbezoeken per chemokuur. Voor de radiotherapie zou dit, in theorie, een vermindering kunnen betekenen van ongeveer vijftien tot zes dagen per behandeling (van intake tot start van de radiotherapie) en voor de medische oncologie een afname van twee naar één bezoek per chemokuur.” De primaire onderzoeksvragen zullen in twee klinische pilotstudies worden beantwoord, één bij de afdeling Radiotherapie van het Erasmus MC en één bij de afdeling Medische Oncologie van hetzelfde centrum.
Daarnaast zijn de secundaire onderzoeksvragen van SUSTAIN ‘Wat is het voordeel van de implementatie van operations research wat betreft de tevredenheid van de patiënten en zorgprofessionals?’ en ’Wat is het effect van deze implementatie op de milieubelasting?’. “Deze laatste vraag betreft met name de impact op de CO2-uitstoot door het reisgedrag van de patiënten. Een derde secundaire onderzoeksvraag is ‘Hoe kunnen dergelijke methodes in organisatorisch opzicht geïntegreerd worden in de klinische praktijk?’. Hierbij kijken we bijvoorbeeld hoe de aanpassingen aansluiten op het EPD, hoe gebruiksvriendelijk ze zijn en in welke mate ze geïmplementeerd kunnen worden binnen andere afdelingen en ziekenhuizen”, aldus Petit.
Hypotheses
Het SUSTAIN-project omvat twee work packages, waarbij het eerste work package bestaat uit de ontwikkeling van de operations research-algoritmes en het tweede uit de procesanalyse en de klinische pilots. Petit: “We zullen het project beginnen met het opstellen van een lijst van ongeveer twintig hypotheses die allemaal moeten kloppen om het project te laten slagen. Denk dan bijvoorbeeld aan de hypotheses dat de operations research-algoritmes goed werken met de huidige klinische systemen en dat de gebruikers de voordelen van operations research inzien en het gebruik omarmen. Door deze strategie te hanteren, breng je vanaf het begin al alle mogelijke bottlenecks in kaart en kun je die vervolgens systematisch monitoren en aanpakken.
Vroeg in het project willen we graag ook kijken in welke mate onze procesverbeteringen toepasbaar zijn bij vergelijkbare oncologische processen, zoals bij chemotherapieën die gegeven worden bij de hematologie of longziekten. Dit betreft niet alleen behandelingen binnen het Erasmus MC, maar ook in andere centra in Nederland. Ik ben heel benieuwd hoe groot de variatie in processen is en wat we op dat vlak kunnen bereiken.”
Voor het SUSTAIN-project zijn ondertussen twee promovendi aangenomen. De promovendus bij de TU Delft zal zich vooral richten op de ontwikkeling van de operations research-algoritmes en de promovendus bij het Erasmus MC op het in kaart brengen van de zorgprocessen rond radio- en chemotherapie en de implementatie van de algoritmes. Het project is in de eerste week van februari gestart met een kick-offmeeting en zal vier jaar duren.
Referenties
1. Hoffmans-Holtzer N, et al. Phys Med Biol 2024;69:025022.
2. Kanker in 2032 (IKNL). Te raadplegen via iknl.nl/kanker-in-2032
3. Het SUSTAIN project: het borgen van de toekomstbestendigheid van oncologische zorg m.b.v. wiskundige optimalisatie. Te raadplegen via www.kwf.nl/onderzoek/onderzoeksdatabase/het-sustain-project-het-borgen-van-de-toekomstbestendigheid-van
Dr. Robbert van der Voort, medical writer
Oncologie Up-to-date 2025 vol 16 nummer 2
DEEL DIT ARTIKEL:
