Op 27 mei jl. sprak prof. dr. Maria del Pilar Laguna haar oratie uit als hoogleraar Urologische oncologie aan de Universiteit van Amsterdam. Onder de titel ‘Meer is Beter en Minder is Meer’, ging zij in op de centralisatie van de (uro-oncologische) zorg, de rol van technologie in de urologie en het leveren van maatwerk in de zorg.
Aansluitend bij de titel ervan deelt Laguna haar oratie – grotendeels uitgesproken in het Engels vanwege de vele buitenlandse toehoorders – op in twee delen. In het eerste deel – Meer is Beter – gaat zij in op de centralisatie van de uro-oncologische zorg en relatie tussen volume en kwaliteit. Haar kennismaking met centralisatie van urologische zorg dateert van haar aanstelling in 1989 aan het vermaarde Fundació Puigvert in Barcelona, vertelt ze. “Een ziekenhuis met 150 bedden uitsluitend voor urologie en nefrologie! Ik maakte hier voor het eerst kennis – en met veel genoegen – met het fenomeen super-uroloog.” De rationale voor het centreren van zorg is het idee dat de kwaliteit van zorg min of meer correleert met het aantal patiënten dat voor een bepaalde aandoening in hetzelfde ziekenhuis wordt behandeld. Zo’n correlatie is inderdaad aangetoond voor de kans op overleving na cystectomie en nefrectomie wegens kanker, laat Laguna aan de hand van enkele databases zien.
Volume-kwaliteitrelatie
De reeds lage postoperatieve mortaliteit na radicale prostatectomie maakt dat voor deze ingreep andere parameters dan de postoperatieve mortaliteit nodig zijn om inzicht te krijgen in de invloed van het volume op de kwaliteit van de zorg; parameters als late urologische complicaties en kankervrije overleving. “Ook dan is er een verband te zien tussen het volume en de kwaliteit.” Maar niet alleen het volume per ziekenhuis, ook het volume per uroloog speelt een rol, vervolgt Laguna. “Die relatie is echter minder goed wetenschappelijk te onderbouwen. Onder andere doordat de meer ervaren uroloog doorgaans ook de meer gecompliceerde operaties uitvoert.” De volume-kwaliteitrelatie pleit voor centralisatie van de uro-oncologische zorg maar is niet zaligmakend, waarschuwt Laguna. “Ook hoog-volume ziekenhuizen kunnen slecht presteren en sommige laag-volume ziekenhuizen presteren heel goed. Met name als er sprake is van samenwerking tussen een centre of excellence en een laag-volume ziekenhuis.”
Meer kwaliteit van leven
In het tweede deel van haar oratie – Minder is Meer – gaat Laguna in op de technologische revolutie die zich de afgelopen decennia heeft voltrokken binnen de urologie. Hierdoor is het nu mogelijk veel ingrepen minimaal invasief en robotgestuurd te verrichten. “De robot heeft bovendien excellente ergonomische eigenschappen, hetgeen het werk voor de uroloog lichamelijk minder zwaar maakt. Het bewijs dat de robotchirurgie ook beter is voor de patiënt bestaat – helaas – alleen uit observationele en case-controlstudies. Desondanks is de robot inmiddels de standaard bij radicale prostatectomie en vinden partiële nefrectomie en radicale cystectomie in toenemende mate robotgestuurd plaats.”
‘Minder is Meer heeft nog een andere betekenis, stelt Laguna ten slotte. “Personalized medicine is een begrip dat met name in de oncologische zorg in toenemende mate wordt gebezigd. We verstaan daaronder niet alleen meer het behandelen van de patiënt op basis van genetische kenmerken van diens tumor, maar ook het betrekken van allerlei andere, persoonlijke kenmerken van de patiënt bij de behandeling. Dat maakt dat we vaker dan in het verleden samen met de patiënt overleggen welke behandeling wel en welke niet gewenst is. Met name bij prostaatkanker maakt de vraag ‘wel of niet behandelen?’ inmiddels een wezenlijk deel uit van goede zorg. Minder ingrijpend behandelen is voor sommige patiënten wel degelijk Meer kwaliteit van leven.”
Kader
CV
Maria del Pilar Laguna voltooide in 1984 in Barcelona haar opleiding tot uroloog. Ze was staflid in diverse ziekenhuizen in Spanje, waaronder het Fundació Puigvert (Barcelona) en hoofd in het Hospital General La Mancha Centro (Alcazar de San Juan). In 2000 verhuisde Laguna naar Nederland om staflid te worden bij de afdeling Urologie van het Radboudumc in Nijmegen. Sinds 2002 is zij verbonden aan de afdeling Urologie van het Academisch Medisch Centrum te Amsterdam. Haar voornaamste specialisaties zijn nierkanker, niersparende chirurgie, laparoscopische chirurgie, cryochirurgie en teelbalkanker.
Van 1998 tot 2005 was Laguna voorzitter van de EAU werkgroep Teelbalkanker. Zij heeft in belangrijke mate bijgedragen aan de het tot stand komen van de eerste evidence based richtlijn voor teelbalkanker in 2002. Laguna is voorzitter van de Clinical Research Office of the Endourological Society (CROES)-studie naar niermassa; een studie naar niertumoren waarbij wereldwijd gegevens wordt verzameld.
Ze is lid van diverse verenigingen waaronder de American Urological Society, de Société International d’Urologie, European Association of Urology en de Endourological Society.
Drs. M. Dooper, wetenschapsjournalist
Oncologie Up-to-date 2015 vol 6 nummer 4