Hyperthermie doodt niet alleen (sommige) tumorcellen, het verhoogt ook de gevoeligheid van tumorcellen voor radiotherapie. Fysicus dr. Hans Crezee (Academisch Medisch Centrum, Amsterdam) gaf tijdens het Bossche Mamma Congres uitleg over de toepassing van hyperthermie bij borstkanker.
Bij hyperthermie verhoog je met behulp van elektromagnetische golven tumorweefsel gedurende ongeveer een uur lokaal tot een temperatuur van 41 – 43 °C, legt Crezee uit. “Het effect daarvan is tweeledig. Om te beginnen is de hyperthermie cytotoxisch voor hypoxische cellen in de tumor. Daarnaast versterkt de hogere temperatuur het effect van radiotherapie. Als gevolg van hogere temperatuur verbetert de doorbloeding van de tumor, waardoor deze gevoeliger wordt voor radiotherapie. Bovendien blokkeert de hyperthermie de activiteit van enzymen die zorgen voor het herstel van de DNA-schade die de radiotherapie veroorzaakt. Dat maakt dat potentieel lethale DNA-schade permanent lethale DNA-schade wordt. Dit leidt er toe dat door toevoeging van hyperthermie aan radiotherapie al bij een lagere dosis bestraling eenzelfde respons bereikt wordt. De mate waarin hyperthermie de radiotherapie versterkt, wordt uitgedrukt door de thermal enhancement ratio. Deze hangt onder andere af van de duur van de hyperthermie, de precieze temperatuur die in de tumor wordt bereikt, het soort weefsel, en de wijze waarop hyperthermie en radiotherapie worden gecombineerd. De hyperthermiebehandeling kan kort voor of kort na de radiotherapie worden gegeven. Het versterkende effect van de hyperthermie houdt enige dagen aan waardoor niet iedere radiotherapeutische sessie gecombineerd hoeft te worden met hyperthermie. Wij houden meestal een frequentie aan van eenmaal per week hyperthermie gecombineerd met vijf maal per week radiotherapie.”
Richtlijn
Uit diverse studies is inmiddels gebleken dat hyperthermie bij borstkanker vooral effectief is voor de behandeling van lokale recidieven in een eerder bestraald gebied. Voor deze indicatie is de behandeling dan ook opgenomen in de richtlijn Mammacarcinoom. “Een retrospectieve analyse van de behandelingen in het AMC en het Verbeeten Instituut – samen met het Erasmus MC de centra in Nederland waar hyperthermie wordt toegepast – laat een klinisch-responspercentage zien van 84% in deze zwaar voorbehandelde patiëntengroep. Overigens geldt dat het effect van hyperthermie bij grote tumoren minder is, omdat deze moeilijker te verwarmen zijn en dat deze vorm van hyperthermie toepasbaar is op tumoren die tot 4 cm onder de huid liggen.”
Combineren
Hyperthermie is nog geen uitontwikkelde techniek, sluit Crezee af. “We onderzoeken momenteel in hoeverre hyperthermie is te combineren met chemotherapie. Allereerst door chemotherapie toe te voegen aan de combinatie hyperthermie en radiotherapie. Er loopt nu een fase 2-studie met de toevoeging van cisplatine aan de hyperthermiebehandeling bij recidief borstkanker. Daarnaast onderzoeken we of we met hyperthermie medicijnen specifiek kunnen afleveren bij de tumor. Dit doen we door het medicijn in thermosensitieve liposomen in te pakken. Die liposomen gaan pas open bij een temperatuur van boven de 40°C, dus in het gebied waarop je de hyperthermie richt. In theorie kun je zo medicijnen selectief en in een hoge dosis toedienen aan de tumor.”
Drs. M. Dooper, wetenschapsjournalist
Oncologie Up-to-date 2015 vol 6 nummer 4