Patiënten met carcinomen in het bekkengebied die pre- of postoperatieve radiotherapie ondergaan hebben geen grotere kans op een nieuwe maligniteit, vergeleken met patiënten die alleen chirurgie ondergingen. Dat was een van de conclusies van een recent gepubliceerde studie in The Journal of Clinical Oncology die de patiëntgegevens van de gerandomiseerde TME-, PORTEC-1- en PORTEC-2-studies onderzocht. De onderzochte groep patiënten had echter wel een verhoogde kans op een nieuwe maligniteit vergeleken met de Nederlandse populatie.
De afgelopen jaren onderzochten verschillende grote studies de rol van (neo)adjuvante radiotherapie bij de behandeling van rectum- en endometriumcarcinoom. Hieruit bleek dat uitwendige bestraling de locoregionale controle van zowel patiënten met rectum- als endometriumcarcinoom verbeterde. Toch leidde dit niet tot een verschil in de totale overleving.1,2,3,4 Het voordeel van uitwendige bestraling moet dan ook worden afgezet tegen het risico op bijwerkingen, zoals het optreden van darmklachten (diarree of sterke drang met incontinentie) en bestralingsgerelateerde maligniteiten. Om een goede afweging te kunnen maken, zijn de gegevens van de TME-, PORTEC-1- en PORTEC-2-studies samengevoegd om de extra kans op een tweede primaire tumor door bestraling te bepalen.5
Geen verschil
De TME-studie randomiseerde 1.530 Nederlandse patiënten met rectumcarcinoom tussen uitwendige bestraling (5×5 Gy) gevolgd door chirurgie en chirurgie alleen.2 In de PORTEC-studies zijn patiënten met endometriumcarcinoom gerandomiseerd tussen postoperatieve bestraling (23×2 Gy) en geen bestraling (PORTEC-1; n=714), of tussen uitwendige bestraling en vaginale brachytherapie (PORTEC-2; n=427).
Door het samenvoegen van deze studies ontstond een studiepopulatie van 2.554 patiënten met een mediane follow-up tijd van dertien jaar (spreiding 1,8-21,2 jaar). In deze groep patiënten werd geen verschil in het risico op een nieuwe maligniteit gevonden tussen patiënten behandeld zonder bestraling (cumulatieve incidentie na 10 en 15 jaar respectievelijk 15,8% en 26,5%), patiënten behandeld met uitwendige bestraling (cumulatieve incidentie na 10 en 15 jaar respectievelijk 15,4% en 25,6%) en patiënten behandeld met vaginale brachytherapie (cumulatieve incidentie na 10 jaar 14,9%). In de separate studies werd ook geen verschil gevonden tussen de verschillende behandelingsarmen in het ontstaan van nieuwe maligniteiten. Wel had de onderzochte groep patiënten een groter risico op het ontwikkelen van een nieuwe maligniteit vergeleken met de Nederlandse populatie gecorrigeerd voor leeftijd en geslacht (gestandaardiseerde incidentieratio 2,98; 95%BI 2,82-3,14). Voor patiënten jonger dan 60 jaar tijdens de diagnose is het risico op het ontwikkelen van een nieuwe maligniteit zelfs 5,47 (95%BI 4,73-6,31) keer zo groot als in de gecorrigeerde populatie.1,6
Invloed leefstijl en genetica
Concluderend werd in deze studiepopulatie van meer dan 2.500 patiënten met carcinomen in het bekkengebied geen grotere kans op een nieuwe maligniteit gevonden bij patiënten die pre- of postoperatieve radiotherapie op het bekkengebied hadden ondergaan, vergeleken met patiënten die alleen chirurgie ondergingen. Dit gegeven wordt ondersteund door een studie gebaseerd op de Amerikaanse SEER Registry. In deze studie waren 647.672 patiënten met verschillende soorten primaire kanker geïncludeerd. Uit de analyses van deze studie bleek dat slechts 8% van de nieuwe maligniteiten bij patiënten eerder behandeld voor kanker gerelateerd kon worden aan radiotherapie, terwijl andere factoren, zoals leefstijl en genetica een grotere rol leken te spelen.7 Dit wordt waarschijnlijk verklaard doordat dezelfde etiologische factoren (onder andere leefstijl en genetica) invloed hebben op de ontwikkeling van zowel de eerste als de tweede maligniteit.
Referenties
1. Creutzberg CL, et al. Lancet 2000;355:1404-11.
2. Kapiteijn E, et al. N Eng J Med 2001;345:638-46.
3. Blake P, et al. Lancet 2009;373:137-46.
4. Sauer R, et al. J Clin Oncol 2012;30:1926-33.
5. Wiltink LM, et al. J Clin Oncol 2014 Dec 22. pii: JCO.2014.58.6693. [Epub ahead of print]
6. Nout RA, et al. Lancet 2010;375:816-23.
7. Berrington de Gonzalez A, et al. Lancet Oncol 2011;12:353-60.
Mw. L.M. Wiltink, BSc.
Afdeling Radiotherapie
Leids Universitair Medisch Centrum
Leiden
Oncologie Up-to-date 2015 vol 6 nummer 1